PRAVO PACIJENTA NA NAKNADU ŠTETE ZBOG NESAVESNOG LEČENJA
Zakonom o pravima pacijenata, koji je stupio na snagu 2013. godine, uređena su prava pacijenata prilikom korišćenja zdravstvene zaštite, način ostvarivanja i način zaštite tih prava, kao i druga pitanja u vezi sa pravima i dužnostima pacijenata. U smislu ovog Zakona, pacijent je lice, odnosno osigurano lice u smislu Zakona o zdravstvenom osiguranju, bolesno ili zdravo, koje zatraži ili kome se pruža zdravstvena usluga radi očuvanja i unapređenja zdravlja, sprečavanja, suzbijanja i ranog otkrivanja bolesti, povreda i drugih poremećaja zdravlja i blagovremenog i efikasnog lečenja i rehabilitacije.
Zakonska regulativa
Pravo pacijenta na naknadu štete, koje je tema ovog bloga, propisano je u članu 31 Zakona, na način da pacijent koji zbog stručne greške zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika, u ostvarivanju zdravstvene zaštite pretrpi štetu na svom telu, ili se stručnom greškom prouzrokuje pogoršanje njegovog zdravstvenog stanja, ima pravo na naknadu štete prema opštim pravilima o odgovornosti za štetu. Kada Zakon o pravima pacijenata upućuje na opšta pravila o odgovornosti za štetu reč je o onima sadržim u Zakonu o obligacionim odnosima. Pre donošenja Zakona o zaštiti pacijenata, navedena odredba o pravu na naknadu štete bila je sadržana u čl. 30 Zakona o zdravstvenoj zaštiti iz 2005. godine, ali je stupanjem na snagu novog Zakona o zdravstvenoj zaštiti 2019. godine, navedeno pravo ostalo u domenu regulacije Zakona o zaštiti pacijenata. Ipak, pojam stručne greške definisan je novim Zakonom o zdravstvenoj zaštiti u čl. 186, na način da se pod stručnom greškom, podrazumeva se nesavesno obavljanje zdravstvene delatnosti u vidu zanemarivanja profesionalnih dužnosti u pružanju zdravstvene zaštite, nepažnje ili propuštanja, odnosno nepridržavanja utvrđenih pravila struke i profesionalnih veština u pružanju zdravstvene zaštite, koje dovodi do povrede, oštećenja, pogoršanja zdravlja ili gubitka delova tela pacijenta. Istim članom propisano je da se odgovornost za stručnu grešku utvrđuje u disciplinskom postupku pred nadležnim organom komore, u postupku redovne i vanredne provere kvaliteta stručnog rada, odnosno u drugim postupcima utvrđenim zakonom. Pored disciplinskog postupka, odgovornost za stručnu grešku može biti predmet parničnog i krivičnog postupka. Tema ovog bloga je ostvarivanje prava na naknadu štete zbog nesavesnog lečenja u parničnom postupku.
U sudskoj praksi zauzeto je stanovište da osnovno značenje pojma stručne (lekarske) greške čini postupanje lekara protivno pravilima vlastite struke. Reč je o prenebregavanju pravila koja čine medicinski standard (dobra lekarska praksa), koja određuju sami pripadnici lekarskog zanimanja svojim profesionalnim radom. Tako je odredbom člana 48. stav 1. Zakona o zdravstvenoj zaštiti (2019.) propisano da su zdravstvena ustanova i privatna praksa dužne da u sprovođenju zdravstvene zaštite primenjuju naučno dokazane, proverene i bezbedne zdravstvene tehnologije u prevenciji, dijagnostici, lečenju, zdravstvenoj nezi i rehabilitaciji obolelih i povređenih.
O nesavesnom lečenju može biti reči u svim fazama pružanja zdravstvene zaštite, od prijama pacijenta na lečenje, postavljanja dijagnoze do primene terapije, a može postojati i kao posledica neobaveštavanja pacijenta o rizicima lečenja. Posledice nesavesnog lečenja su mnogobrojne, a svakako najteža jeste smrtni ishod. Osim toga, za pacijenta može nastati šteta u vidu trajnog invaliditeta, trpljenja fizičkih bolova, straha, umanjenja životne aktivnosti, naruženosti, kao i gubitka ili umanjenja radne sposobnosti. Da bi se postupanje lekara ili medicinskog osoblja moglo kvalifikovati lekarskom greškom bitno je da se ono može staviti u krivicu odgovornom licu. To znači da je propust u radu nastao namerom ili krajnjom nepažnjom. Svakako je ovaj drugi slučaj u praksi češći. Da bi postojala odgovornost lekara, nije dovoljno da do štetne posledice dođe, već je bitno da je ona u uzročnoj vezi sa nemarnim postupanjem i postupanjem koje nije uobičajeno i prihvatljivo kada je reč o standardima pružanja zdravstvene zaštite. Propust lekara, ili ustanove u kojoj je lekar zaposlen, utvrđuje se medicinskim veštačenjem. Medicinsko veštačenje sud može poveriti lekaru pojedincu ili stručnoj ustanovi.
Primeri dobre sudske praske
Primer lekarske greške kod porođja, iz presude Vrhovnog kasacionog suda Rev. 3034/21 od 12.8.2021. godine: „U konkretnom slučaju, na osnovu nalaza i mišljenja veštaka Zavoda za sudsku medicinu utvrđeno je da lekari koji su okončali porođaj nisu objektivno procenili konkretnu kliničku situaciju, jer su dovršavanje porođaja neočekivano velikog ploda izvršili vakuum ekstrakcijom, što je dovelo do teških povreda novorođenčeta. Lekari tuženog koji su učestvovali u porođaju nisu poštovali sva pravila struke i medicinske prakse u periodu praćenja trudnoće i tokom samog porođaja, pre svega zbog manjkavosti u smenskom radu, razmeni informacija i nedostacima u medicinskoj dokumentaciji, što je za posledicu imalo nepravilnu procenu realnog stanja ploda i porodilje. Utvrđeno je da bi blagovremeno vađenje ploda operativnim putem dovelo do rođenja bebe bez oštećenja ili sa daleko manjim oštećenjima od onih koja su u konkretnom slučaju nastupila, a lekari nisu preduzeli sve medicinske mere ni u periodu pre porođaja, jer prilikom javljanja porodilje na porođaj nije izvršen ultrazvučni pregled niti je vršeno kontinuirano CTG praćenje koje je inače obavezno u ovakvim situacijama, zbog praćenja vitanih parametara ploda. Teške i po život opasne povrede bebe nastale su prilikom manipulacije ploda u toku porođaja, koji je bio otežan prvenstveno zbog veličine ploda, pa između nastanka povreda i načina i metoda korišćenih pri porođaju postoji direktna uzročno-posledična veza.”
Primer lekarske greške kod dijagnoze i primenjenog lečenja, iz presude Vrhovnog kasacionog suda Rev.2247/19 od 23.9.2021. godine: “U konkretnom slučaju, u lečenju tužioca sprovedenom kod tužene bolnice učinjeni su određeni propusti. Tužilac nije primljen na bolničko lečenje 21.12.2012. godine kada se, posle prethodne hospitalizacije zbog infektivne mononukleoze, obratio lekaru Infektološkog odeljenja tužene sa uputom za bolničko lečenje zbog povišene temperature, gušobolje i bolova u želucu, sa laboratorijskim analizama koje su jasno ukazivale na postojanje zapaljenskog procesa u organizmu. Tokom ponovnog bolničkog lečenja lekari tužene koji su obavljali ultrazvučni i CT pregled trbuha nisu adekvatno prikazali stanje na jetri (nisu prikazali veličinu uočenih promena) i nisu dali adekvatnu diferencijalno-dijagnostičku procenu, iako su uočene promene pobudile sumnju na mogućnost višestrukog apscesa jetre. To je i potvrđeno 27.12.2012. godine bez dodatnih dijagnostičkih procedura, samo pažljivijim tumačenjem kliničkih, laboratorijskih EHO i CT nalaza. Po mišljenju veštaka, sumnja na apsces jetre postavlja se odmah nakon nalaza na ultrazvuku. Definitivna i diferencijalna dijagnoza apsceduralnog tumora jetre ili nekog drugog apsceduralnog stanja u odnosu na klasičan apsces jetre postavlja se na osnovu preciznijeg pregleda, što može potrajati nekoliko dana, ali se u međuvremenu svako takvo stanje tretira po principima lečenja apscesa. Tokom ponovnog lečenja, odmah nakon prijema pacijenta nije sprovedena dovoljno energična konzervativna antibiotska terapija visokog febrilnog stanja, primenjena intravenoznim putem i u većim dozama antibiotika protiv tzv. anaerobne baketrijske flore, kojim bi tako stanje bilo izlečeno ukoliko se radilo o apscesima manjim od 30mm u prečniku, niti je takvo lečenje bilo adekvatno praćeno potrebnim laboratorijskim analizama. Neblagovremeno utvrđivanje apscesa jetre, usled čega je veličina apscesa prevazišla mogućnost konzervativnog lečenja i izazvala razvoj difuznog gnojnog zapaljenja trbušne maramice sa formiranjem gnojne kolekcije u trbušnoj duplji, vitalno je ugrozila tužioca i otvorila potrebu hirurškog lečenja na koje je tužilac upućen nakon nepotrebnog odlaganja.”
Posledica lekarske greške – Pravo na naknadu štete
U oba naveneda slučaja posledica lekarske greške jeste dosuđena naknada štete. U prvom slučaju pacijenkinja je ostvarila pravo na nematerijalnu štetu po više osnova i to: za pretrpljene fizičke bolove, za pretrpljeni strah, za duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, za duševne bolove zbog naruženosti i za duševne bolove zbog teškog invaliditeta bliskog lica (sina). U drugom slučaju, pacijent je ostvario pravo na naknadu nematerijalne štete, po osnovu pretrpljenih fizičkih bolove i straha, kao i duševnih bolova zbog umanjenja životnih aktivnosti, ali i po osnovu naknade materijalne štete koja se sastoji od izgubljene zarade i rente zbog budućeg umanjenja imovine koja je posledica smanjenje radne sposobnosti.
Još jedan primer sudske prakse
Primer lekarske greške zbog nepružanja pacijentu potrebnih informacija, iz presude Vrhovnog kasacionog suda Rev.4207/18 od 16.7.2018. godine: “Lekar ima dužnost da obavesti pacijente o svim posledicama i okolnostima vezanim za njegovu bolest, a propuštanjem obaveštavanja o posledicama intervencije lekar čini lekarsku grešku koja za sobom povlači građansko-pravnu odgovornost. Tužilja AA nije obaveštena o mogućim rizicima i nije se odrekla prava na obaveštenje. Stoga ima pravo na naknadu štete, jer je propuštanje obaveštenja uzrok odluke pacijenta da pristane na hiruršku intervenciju. Pristanak, a samim tim i obaveštenje nisu potrebni samo u slučajevima nužde, hitne medicinske intervencije, kada je nemoguće sporazumevanje zbog bolesti, nesvesnog stanja, uzrasta ili nedostatka poslovne sposobnosti, a ti uslovi u konkretnom slučaju nisu ispunjeni. Stoga je tužena odgovorna za štetne posledice operativnog zahteva, jer lekar pacijentu tužilji AA nije predočio moguće posledice operativnog zahvata na koji je pristala, bez obzira na postojanje uopštene pismene saglasnosti, budući da prihvatanje uobičajenih rizika operativnog zahvata ne znači i prihvatanje posledica rizika koji pacijentu nisu predočeni. Tužena je odgovorna za nastalu štetu zbog propusta ordinirajućih lekara i drugih zaposlenih u pogledu obaveštavanja, jer su teške posledice rizika nastupile. Krivica tužene ne postoji po pitanju nestručno izvedenog operativnog zahteva odnosno nestručnog lečenja, već zato što lekar nije postupio sa pažnjom dobrog stručnjaka uz uvažavanja pravila struke, u šta spada i obaveštavanje bolesnika i pristanak na intervenciju.”
U slučaju da se odlučite za podnošenje tužbe
U ovom blogu sadržane su osnovne informacije o pravu pacijenta na naknadu štete koja je posledica nesavesnog lečenja, kroz sudski postupak koji se pokreće tužbom. Dokazivanje lekarske greške i visina novčane naknade stvar su svakog konkretnog slučaja. Isto se odnosi i na troškove postupka, koji zavise od težine dokazivanja i dužine postupka. Ukoliko vam je potreban pravni savet ili zastupanje u sudskom postupku možete nas kontaktirati